Rusya Kanser Aşısını Buldu mu? EnteroMix ve mRNA Onkovaksinleri Hakkında Şaşırtıcı Gerçekler
Rusya, yüzde 80’e varan tümör gerilemesi sağlayan yeni kanser aşısını duyurdu. EnteroMix onkolitik virüs ve kişiselleştirilmiş mRNA aşıları insan denemelerine başlıyor. Peki gerçekten “bulundu” mu, yoksa yolun başında mı?
6 Eylül 2025’te Rusya Federal Biyomedikal Ajansı (FMBA) Başkanı Veronika Skvortsova, Rusya’da geliştirilen yeni bir onkovaksinin—kamuoyunda “kanser aşısı” diye anılıyor—doklinik (hayvan) aşamasını başarıyla tamamladığını ve klinik kullanım için izin beklediğini açıkladı. Skvortsova, preklinikte tümör hacimlerinde yüzde 60–80’e varan azalma ve büyümenin baskılanması görüldüğünü, uygulamanın ilk hedefinin kolorektal kanser olacağını söyledi. Bu açıklamalar, Türkiye’de ve dünyada “Rusya kanser aşısını buldu” başlıklarıyla geniş yankı buldu. Ancak ayrıntılara bakıldığında resim daha nüanslı: Söz konusu ürün(ler) tedavi edici (terapötik) nitelikte ve halen insanlar üzerinde erken klinik aşamalara yeni geçiyor ya da geçmek üzere.
Skvortsova’nın sözünü ettiği yeni onkovaksin hattının izni alır almaz klinikte denenmesi hedefleniyor. Rus basınına verdiği röportajda Skvortsova, “We expect colorectal cancer to be first” (ilk uygulamanın kolorektal kanserde olmasını bekliyoruz) dedi ve beyin tümörlerinin en saldırgan türü olan glioblastoma ile bazı melanom alt tipleri için de ileri safhada çalışmalar yürütüldüğünü ekledi.
İki ayrı “aşı” hattı: Onkolitik virüs (EnteroMix) ve kişiselleştirilmiş mRNA
Rusya’daki “kanser aşısı” haberlerinin tek bir üründen değil, iki farklı platformdan beslendiğini not etmek gerekiyor:
EnteroMix: Ulusal Tıbbi Araştırma Radyoloji Merkezi (NMRRC) ve ortakları tarafından geliştirilen onkolitik virüs tabanlı terapötik aşı. 2024 sonunda gönüllü alımı duyurulan bu adayın Faz I insan denemeleri Haziran 2025’te başlatıldı; ilk aşamada 48 gönüllü planlandı. Bu platform, patogenez oluşturmayan birden çok virüs ile tümör hücrelerini doğrudan hedeflemeyi ve aynı anda doğuştan gelen bağışıklığı uyarmayı amaçlıyor.
Kişiselleştirilmiş mRNA onkovaksini: Gamaleya Merkezi’nin öncülüğünde geliştirilen ve her hastanın tümörünün genetik/moleküler “portresine” göre kişiye özel tasarlanan bir yaklaşım. Rus yetkililer bu hattın da özgün bir AI/süper-bilgisayar iş akışıyla hızlandığını, 2025 sonlarına doğru ilk insan uygulamalarına geçmeyi umduklarını belirtmişti. Bu mRNA hattı, 2024 sonu ve 2025 başında “ücretsiz sunulacak” şeklinde kamuoyuna yansıyan açıklamaların da başlıca kaynağı.
NMRRC’nin hasta bilgilendirme sayfası, iki yaklaşımın farkını şöyle özetliyor: EnteroMix, tümörü doğrudan parçalayabilen onkolitik virüslerle bağışıklığı tetiklerken; mRNA aşıları, hastanın bağışıklık sistemini moleküler düzeyde eğiterek belirli tümör antijenlerini tanıtır. Kısacası ikisi de “aşı”, ancak etki mekanizmaları farklı.
“Bulundu” mu, “hazır” mı, yoksa “deneniyor” mu?
Manşetler heyecan verici olsa da bilimsel ve düzenleyici süreç açısından temkinli olmak gerekiyor.
Skvortsova’nın 6 Eylül duyurusu, doklinik sonuçların güçlü olduğunu, güvenlik ve etkinlik sinyallerinin sağlandığını, uygulama için izin beklediklerini vurguluyor. Bu, “bulundu ve raflarda” anlamına gelmiyor; klinik kullanım yetkisi olmadan yaygın uygulamaya geçilemez.
EnteroMix için Faz I’in başlaması, çalışmanın insanlarda ilk güvenlik/uygun doz verilerinin toplanması aşamasında olduğu demek. Faz I’in ardından etkinlik odaklı Faz II/III adımları ve düzenleyici incelemeler gerekiyor. Bu süre ve başarı olasılığı, kanser aşıları tarihinde platformdan platforma değişiyor.
“Ücretsiz olacak mı?” sorusu: 2025 başlarında Rus medyasında kişiselleştirilmiş mRNA kanser aşılarının “genel dolaşıma 2025’in başlarında girebileceği” ve “ücretsiz sunulacağı” yönünde açıklamalar yer aldı; bu söylem özellikle mRNA hattı için dillendirildi. Ancak yeni (Eylül 2025) onkolitik hat duyurularında ücret/politika konusu aynı netlikte yinelenmiş değil. Medyadaki “ücretsiz sunum” ifadesi daha çok Aralık 2024–Şubat 2025 açıklamalarına dayanıyor.
“Yüzde 60–80” ne demek?
Skvortsova preklinik çalışmalarda tümör boyutlarında %60–80 aralığında gerileme ve büyümenin baskılanması görüldüğünü belirtti. Bu oran, deney koşulları ve tümör özelliklerine bağlı; insan çalışmalarında birebir tekrarlanacağı garantisi yok. Onkoloji alanında preklinikten kliniğe çeviri her zaman doğrusal olmaz. Bu nedenle Faz I/II sonuçları belirleyici olacaktır.
Küresel bağlam: Kanser aşıları nereye gidiyor?
“Kanser aşısı” ifadesi, enfeksiyon hastalıklarındaki koruyucu aşılardan farklı bir gerçekliğe işaret eder: Çoğu terapötiktir, yani mevcut kanserli hastalarda bağışıklığı tümöre karşı yönlendirmeyi amaçlar. 2024–2025 döneminde, özellikle RNA tabanlı yaklaşımlarda dünya çapında umut verici klinik sinyaller paylaşıldı (ör. bazı mRNA kanser aşılarının immünoterapiyle kombinasyonu). Ancak aynı literatür, bu alanın hâlâ gelişmekte olduğunu ve başarıların tüm kanser türleri için genellenemeyeceğini vurguluyor. Dolayısıyla Rusya’nın duyurusu küresel trendle uyumlu bir ivmeyi işaret etse de, kanıta dayalı değerlendirmenin yolu akran değerlendirmeli yayınlar ve tamamlanmış faz çalışmalarından geçiyor.
Alıntılarla kronoloji: Kremlin’den laboratuvara
Şubat 2024: Vladimir Putin, Moskova’daki bir forumda Rus bilim insanlarının “we have come very close to the creation of so-called cancer vaccines” dediğini duyurdu. Bu, Kremlin düzeyinde ilk yüksek profilli işaret fişeğiydi.
Aralık 2024 – Şubat 2025: Rus yetkililer, özellikle kişiselleştirilmiş mRNA hattı için “2025 başında genel kullanıma girebilir” ve “ücretsiz sunulacak” mesajlarını farklı mecralarda paylaştı. TASS’ın bir haberinde açık biçimde “will be available free of charge.” ifadesi yer aldı.
Haziran 2025: EnteroMix için Faz I insan denemeleri resmen başladı; ilk merkez NMRRC oldu, katılımcı sayısı 48 olarak planlandı. Bu, “laboratuvardan kliniğe” geçişteki gerçek dönüm noktasıydı.
6 Eylül 2025: Skvortsova, prekliniğin tamamlandığını, %60–80 aralığında tümör gerilemesi görüldüğünü ve ilk hedefin kolorektal kanser olduğunu yinelerken, onkovaksinin klinik uygulama izni beklediğini açıkladı. Glioblastoma ve melanom için de geliştirmeler sürüyor.
Bu haber ne anlama geliyor? Beklentiyi nasıl ayarlamalı?
Gerçek ilerleme: Onkolitik virüs ve mRNA tabanlı iki ayrı Rus hattının birbirini tamamlayacak şekilde ilerlemesi bilimsel açıdan anlamlı bir platform çeşitliliği sunuyor. Birinin doğrudan tümör lizisi + innate aktivasyon, diğerinin ise antijen-özel T hücre yanıtlarını eğitme hedefi, farklı hastalarda kombinasyon potansiyeli doğurabilir.
Henüz son durak değil: “Bulundu” manşetleri, düzenleyici ve klinik gerçekliği atlayabilir. EnteroMix’in Faz I sonuçlarını, ardından daha geniş Faz II/III verilerini görmeden genelleme yapmak erken olur. mRNA hattı için de benzer şekilde insan verisi bekleniyor.
Politika ve erişim: “Ücretsiz” sunum vaadi, politik/finansal kararlara bağlı ve zamanlaması ürünlere göre değişebilir. Bu başlıkta, en güncel resmi düzenlemeler ve sağlık bütçesi belirleyici olacaktır.
Sonuç
“Rusya kanser aşısını buldu” başlıklarının ardında, biri onkolitik virüs tabanlı (EnteroMix), diğeri kişiselleştirilmiş mRNA olmak üzere iki ayrı terapötik aşı programının hızla olgunlaşması var. Bunlardan EnteroMix’in insan denemeleri 2025 yazında başladı; mRNA hattı bu yılın son çeyreği için hedefleniyor. FMBA’nın 6 Eylül 2025’te paylaştığı preklinik veriler umut verici olsa da, onkolojide altın standart, tamamlanmış faz çalışmaları ve akran değerlendirmeli klinik yayınlar. Bu nedenle haber, bir dönüm noktası ama nihai varış değil: Klinik neticeler ve düzenleyici kararlar gelene kadar “mucize aşı” söyleminden çok, ölçülü iyimserlik daha sağlıklı bir çerçeve sunuyor.
Not: Kısa alıntılar
Putin (2024): “we have come very close to the creation of so-called cancer vaccines.” "Sözde kanser aşılarının üretilmesine çok yaklaştık.
Skvortsova (2025): “We expect colorectal cancer to be first.” "Kolorektal kanserinin ilk sırada olmasını bekliyoruz."
TASS (2025 başı): “will be available free of charge.” ücretsiz olarak sunulacak " (mRNA hattı bağlamında)
